Geen eigen recht
In feite exploiteert de uitgever het auteursrecht van de makers. Anders dan een filmproducent of muziekproducent heeft een uitgever geen eigen rechten. Hij dient eerst het recht te verkrijgen om het beschermde werk te gebruiken. Een auteur kan hiertoe zijn auteursrecht geheel of gedeeltelijk overdragen of in licentie geven. Het is gebruikelijk dat zo'n recht maar aan één uitgever wordt gegeven zodat niet plotseling verschillende uitgevers hetzelfde boek verkopen of hetzelfde artikel plaatsen in verschillende tijdschriften.
Per 1 juli 2015 is het auteurscontractenrecht vernieuwd. Vanaf die datum dient zowel een rechtenoverdracht als een exclusieve licentie schriftelijk te worden overeengekomen.
Verder is per 1 juli 2015 in de wet geregeld dat een maker zijn recht kan terugkrijgen als de uitgever aan wie hij zijn recht heeft overgedragen zijn werk niet voldoende of niet langer exploiteert, "use it or lose it". Ook als de uitgever het auteursrecht via een derde partij heeft verworven, kan de oorspronkelijke maker teruggave vorderen bij onvoldoende exploitatie. Ook kunnen onredelijke bepalingen in exploitatiecontracten worden vernietigd. Daarbij kan worden gedacht aan bepalingen die de maker verplichten om het auteursrecht op al zijn toekomstige werken aan een en dezelfde uitgever over te dragen.
Ook is in de wet geregeld dat de maker een recht krijgt op een billijke vergoeding voor het verlenen van exploitatiebevoegdheid. Daarnaast is een "bestsellerbepaling" ingevoerd: de maker moet een hogere vergoeding kunnen claimen als zijn werk een onverwacht groot succes blijkt te zijn. Dat is het geval als de oorspronkelijk overeengekomen vergoeding in geen enkele verhouding meer staat tot de opbrengst voor de uitgever.
Een professionele uitgever kan ook de verkoop van rechten aan derden begeleiden, bijvoorbeeld voor vertalingen of verfilming. Met de auteur worden dan uiteraard afspraken gemaakt over de verdeling van de opbrengsten.
'Uitputting'
Als een boek eenmaal door een uitgever in de Europese Unie op de markt is gebracht, heeft de uitgever over een specifiek exemplaar van het boek geen controle meer. Dit wordt in het intellectueel eigendomsrecht ‘uitputting’ genoemd. Na de eerste verkoop van het boek mogen anderen dat exemplaar weggeven of het doorverkopen.