Exploitatierechten

De bepaalt Wet op de naburige rechten o.a. dat uitvoerend kunstenaars het 'uitsluitend recht' (dus met uitsluiting van ieder ander) hebben om toestemming te verlenen voor (of zich te verzetten tegen) onder andere:

-  het opnemen van hun uitvoering, en wel op het moment dat deze plaatsvindt, dus de eerste vastlegging. Het maakt niet uit waar de opname plaatsvindt. Met opnamen worden hier bewegende beelden bedoeld, maar soms kan ook een reeks foto's worden aangemerkt als een opname. Voor het maken van een opname van een optreden van een band moet dus toestemming worden gevraagd aan de band.

-  het reproduceren (kopieën maken) van die opnamen op bijvoorbeeld cd of dvd. Het maakt niet uit of het een tijdelijke of duurzame reproductie is. Dit reproductierecht geldt zowel voor exacte kopieën als voor bewerkingen. Als een band een dvd heeft uitgebracht van een optreden is het dus niet toegestaan kopieën van die dvd te maken, behalve voor privégebruik. (Tijdelijke technische reproducties om caching en browsing op het internet mogelijk te maken zijn uitgesloten.)

-  het verkopen, verhuren, uitlenen, afleveren of anderszins ‘in het verkeer brengen’ van die opnamen. Hieronder valt ook het invoeren, aanbieden of in voorraad hebben van opnamen (of reproducties) van een uitvoering. Als de uitvoerend kunstenaar opnamen eenmaal binnen de Europese Unie in het verkeer heeft gebracht, kan hij zich daarna niet meer op dit recht beroepen. Dit wordt in juridisch jargon 'uitputting' genoemd. Met uitlenen wordt hier bedoeld het uitlenen door openbare bibliotheken. Voor uitlenen en verhuren is een billijke vergoeding vereist.

-  het (her)uitzenden of op een andere manier openbaar maken van hun uitvoeringen of de opnamen daarvan. Het gaat hier om het beschikbaar stellen voor het publiek. Voorbeelden zijn een tv-uitzending van een (live) concert, maar ook het afspelen van muziekopnamen voordat het eigenlijke concert begint. Ook het aanbieden van muziekbestanden op internet, bijvoorbeeld door het plaatsen van afspeellijsten, valt hieronder.

De exploitatierechten zijn exclusief. Dit betekent dat de rechthebbende als enige het recht heeft om exploitatie van beschermde prestaties toe te staan of te verbieden. Om maatschappelijke en praktische redenen kent de wet enige uitzonderingen op deze rechten.

De muziekproducenten hebben het exclusieve recht om toestemming te verlenen voor:

- het reproduceren van door hen gemaakte geluidsopnamen;

- het op de markt brengen van deze opnames of kopieën daarvan;

- het uitzenden of op een andere wijze openbaar maken van deze opnamen. Denk hierbij aan het al eerder genoemde voorbeeld van het afspelen van muziek voorafgaand aan een concert; daar is dus de toestemming van de muziekproducent die de opname heeft gemaakt voor nodig. Als de concertzaal een Sena-licentie heeft afgesloten is aparte toestemming van de muziekproducent niet altijd nodig, die zit vaak al in de licentie begrepen.

Omroepen hebben als enige het recht om toestemming te verlenen voor:

- het opnieuw uitzenden van programma's, bijvoorbeeld via uitgesteld tv-kijken; voor dergelijke vormen van streaming is toestemming van de omroep vereist;

- het opnemen van programma's en het maken van kopieën daarvan;

- het op de markt brengen van programma's of kopieën daarvan;

- het openbaar maken van die programma's en van opnamen daarvan.

Filmproducenten hebben beperktere exclusieve rechten dan muziekproducenten en omroepen. De filmproducent heeft het exclusieve recht tot:

- het reproduceren van de eerste vastlegging van de film of een reproductie daarvan;

- het op de markt brengen van de film of kopieën daarvan;

- het aan het publiek beschikbaar stellen van de eerste vastlegging van de film.