‘Auteursrecht’ is het recht van iemand die iets gemaakt heeft (een beeld, foto, schilderij, tekst, muziekstuk, enzovoorts) om zelf te bepalen wat er met dat werk gebeurt. Dus wie het mogen zien/horen/lezen, en of mensen er iets aan mogen veranderen. Vanwege het auteursrecht moet je bijvoorbeeld altijd toestemming vragen aan de maker van een foto, of je die foto mag gebruiken voor een website, folder, tijdschrift enzovoorts.
Met foto’s waar mensen op staan, is nog iets bijzonders aan de hand. Dan kan ook de persoon op de foto iets te zeggen hebben over wat er met die foto gebeurt. Personen kunnen namelijk hun ‘portretrecht’ gebruiken. (Een portret is een afbeelding van iemand – dat kan een foto zijn, maar ook een tekening, schilderij of iets anders – waarop die persoon te herkennen is: je kunt aan het gezicht of aan andere dingen zien wie het is.)
Er zijn twee situaties:
• een portret dat in opdracht is gemaakt, zoals door een beroepsfotograaf of -schilder.
Hierbij moet de maker van het portret altijd toestemming vragen aan de afgebeelde persoon, voordat hij het portret publiceert (ergens plaatst waar een groter publiek het kan zien). De maker van het portret heeft wel het auteursrecht over het portret, maar hij mag het portret toch niet zomaar ergens vertonen of voor gebruiken, zonder toestemming van degene die erop staat.
• een portret dat níét in opdracht is gemaakt, zoals wanneer vrienden elkaar fotograferen, of als een journalist op straat een foto maakt waar mensen op staan. Dan kan de fotomaker meestal zelf met de foto doen wat hij wil.
Maar als hij de foto publiceert, dus bijvoorbeeld op internet of in een tijdschrift zet, kan een afgebeelde persoon hiertegen wel bezwaar maken (protesteren). Die persoon kan vinden dat de foto een vreemde indruk van hem of haar geeft, en daardoor zijn persoonlijke belang schaadt. Bijvoorbeeld wanneer twee mensen op een foto een stelletje lijken, terwijl zij dat helemaal niet zijn. Of wanneer jouw foto uit het zwembad op een rare website staat, en het dus lijkt of jij iets met die site te maken hebt.
Ook fotomodellen en bekende personen, zoals film- en popsterren, kunnen tegen het (ongevraagd) gebruik van hun foto protesteren. Zij hebben een financieel belang bij foto’s; ze krijgen meestal betaald voor het gebruik van hun portret en lopen inkomsten mis bij publicatie zonder toestemming.