1. Is er sprake van een verveelvoudiging of openbaarmaking?
Geen verveelvoudiging:
De tijdelijke technische kopie (van voorbijgaande of incidentele aard, integraal en essentieel onderdeel van een technisch procedé dat wordt toegepast met als enig doel het doorgeven in een netwerk tussen derden door een tussenpersoon en rechtmatig gebruik van een werk, zonder zelfstandige economische waarde).
Geen openbaarmaking:
- op- of uitvoeringen die plaatsvinden in de besloten kring van familie en vrienden waarvoor geen entreegeld wordt gevraagd;
- voordrachten, op- of uitvoeringen of voorstellingen, die uitsluitend dienen tot het onderwijs dat vanwege de overheid of vanwege een rechtspersoon zonder winstoogmerk wordt gegeven, in het klaslokaal of tijdens de les online op afstand (bijvoorbeeld in een PowerPoint-presentatie).
2. Is het originele werk op rechtmatige wijze openbaar gemaakt?
Beperkingen zijn alleen van toepassing als het origineel met toestemming van de maker openbaar is gemaakt. Hyperlinken of embedden naar of van een illegale bron is onrechtmatig.
3. Is er sprake van een toegestane privékopie?
Het maken van een reprografische kopie (van papier naar papier) voor eigen gebruik is toegestaan, mits dit beperkt blijft tot kleine gedeelten uit boeken (of van de partituur of de partijen van een muziekwerk) of korte artikelen uit dagbladen of tijdschriften. Dit geldt ook voor de in deze werken opgenomen werken, bijvoorbeeld foto’s en illustraties die in boeken, tijdschriften of kranten zijn opgenomen. Alleen als het werk niet meer in de handel is, mag het volledig worden gekopieerd.
Voor eigen gebruik is geen vergoeding verschuldigd.
Voor gebruik in het kader van uitoefening van beroep of bedrijf is de wettelijk voorgeschreven billijke vergoeding verschuldigd aan Stichting Reprorecht.
Het maken van een kopie voor eigen oefening, studie of gebruik op beeld- of geluidsdragers, smartphones, laptops of andere consumentenelektronica is – met uitzondering van software en dus games – toegestaan: de consument betaalt voor dit recht (en gebruik) als billijke vergoeding een toeslag op de aanschafprijs van ‘voorwerpen’ die in hoofdzaak bestemd zijn voor het maken van privékopieën en door de wetgever als zodanig zijn aangewezen.
4. Is er geen sprake van een bewerking?
Voor het maken van een bewerking is in beginsel altijd toestemming van de maker van het origineel vereist, behoudens de hieronder genoemde karikatuur, parodie of pastiche.
Geen toestemming of vergoeding nodig:
In geval van een op rechtmatige wijze openbaar gemaakt werk, waarbij geen sprake is van een toegestane privékopie, en geen sprake is van bewerking (in beginsel toestemming vereist) is bij de volgende vormen van gebruik als gevolg van een wettelijke beperking geen toestemming van de maker nodig en hoeft ook geen vergoeding te worden betaald:
- hyperlinken of embedden als er geen nieuw publiek mee wordt bereikt (bron al voor hetzelfde publiek vrij beschikbaar);
- incidenteel verwerken als onderdeel van ondergeschikte betekenis in een ander werk (het werk komt toevallig of heel beperkt in beeld);
- de karikatuur, parodie of pastiche die in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs is geoorloofd (geen belediging, humoristische bedoeling, geen concurrentiemotieven of verwarringgevaar), waarbij ook het commerciële belang van de parodist wordt meegewogen;
- een kunstwerk of bouwwerk, dat permanent in een openbare plaats is geplaatst, afbeelden ‘zoals het zich aldaar bevindt’ (in de context van zijn omgeving, zoals het stads- of straatbeeld);
- de gemeentezang en de instrumentale begeleiding daarvan tijdens een eredienst.
Geen toestemming of vergoeding nodig, wel morele rechten respecteren:
Ook geen toestemming en vergoeding vereist, maar wel inachtneming van de morele rechten van de maker van het origineel (met name dus het recht op naams- en bronvermelding) bij de volgende vormen van gebruik:
- citeren in een aankondiging, beoordeling, polemiek, wetenschappelijke verhandeling of voor een uiting met een vergelijkbaar doel: er moet sprake zijn van een logisch verband, de omvang van het citaat en het aantal citaten moet redelijk zijn en mag geen zelfstandige functie hebben ( functioneel gebruik);
- het overnemen door de pers uit de pers van berichten of artikelen (geldt niet voor foto’s of ander beeldmateriaal) over actuele economische, politieke of godsdienstige of levensbeschouwelijke onderwerpen, tenzij het auteursrecht uitdrukkelijk is voorbehouden;
- actuele rapportages: korte opname, weergave en mededeling ervan in het openbaar in een foto-, film-, radio- of televisiereportage als dit voor het behoorlijk weergeven van een actuele gebeurtenis gerechtvaardigd is;persoverzichten uit kranten en tijdschriften.
Geen toestemming nodig wel billijke vergoeding voor onderwijsgebruik:
De verveelvoudiging of openbaarmaking van gedeelten uitsluitend ter toelichting bij het onderwijs, voor zover dit door het beoogde, niet-commerciële doel wordt gerechtvaardigd, mits:
- het overnemen in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is (kort gedeelte of kort werk);
- morele rechten in acht nemen en bron- en naamsvermelding;
- aan de maker of zijn rechtverkrijgenden een billijke vergoeding wordt betaald.
Beperking op het recht van de fotograaf en privacybescherming: portretrecht
Het exclusieve auteursrecht van de maker van een portret (de fotograaf, tekenaar of schilder) wordt beperkt doordat hij rekening moet houden met de belangen van de geportretteerde. Maar iedereen die een afbeelding van een portret (waarop iemand herkenbaar is afgebeeld) bezit of voorhanden heeft, zal zich bij een voorgenomen publicatie rekenschap moeten geven van het portretrecht.
Portretten gemaakt in opdracht: de geportretteerde mag zelf toestemming geven tot publicatie in een krant of tijdschrift (met naamsvermelding fotograaf). De fotograaf mag de opdrachtfoto nooit zonder toestemming van de geportretteerde openbaar maken tot tien jaar na overlijden van de afgebeelde persoon.
Portretten die niet in opdracht zijn gemaakt: deze mogen in beginsel zonder toestemming van de afgebeelde personen gepubliceerd worden, echter de geportretteerde kan zich de openbaarmaking zonder toestemming verzetten vanwege een financieel belang (bij een ‘verzilverbaar’ portret) of een privacybelang.
Rechthebbenden niet te vinden?
Bij het rechtsgeldig citeren kan worden volstaan met bronvermelding, maar als een billijke vergoeding moet worden geregeld of toestemming moet worden gevraagd, bent u wettelijk verplicht de rechthebbenden te vinden.
Als bibliotheken en archiefinstellingen na deze zorgvuldige zoektocht nog geen rechthebbende hebben kunnen achterhalen, geldt het werk als verweesd, en kunnen zij via een voor deze instellingen ingevoerde wettelijke beperking onder voorwaarden deze werken uit hun collectie digitaliseren en beschikbaar stellen
NB Waarschuwing: Aan de toepassing van de wettelijke beperkingen zijn strikte voorwaarden van toepassing. Raadpleeg www.auteursrecht.nl of hoofdstuk 4 van de Auteursrechtgids voor de Nederlandse praktijk.