Optreden tegen inbreuk

Tegen al dan niet opzettelijke (dreigende) inbreuken op een intellectueel eigendomsrecht kan de rechthebbende zich uiteraard verzetten. Inbreuk is bijvoorbeeld wanneer iemand zonder toestemming creaties verspreidt of verveelvoudigt, door ze op internet te zetten (al dan niet door middel van streaming), af te drukken in een boek of kopieën te geven aan een ander. Grootschalige inbreuk op auteursrechten noemt men ook wel 'piraterij'.

Als het auteursrecht aan een ander is overgedragen, kan de maker toch optreden tegen handelingen waarmee zijn persoonlijkheidsrechten worden geschonden.

Wanneer een werk zonder toestemming is gedrukt, op internet gezet of op een andere manier in omloop is gebracht, kan de rechthebbende via de rechter verdere verkoop en verspreiding van zijn werk verbieden en/of een vergoeding vragen voor de geleden schade. Dit geldt bijvoorbeeld voor de schrijver die zijn boek gepubliceerd ziet zonder dat hij daar toestemming voor heeft gegeven, voor de componist die ontdekt dat zijn muziek illegaal op internet beschikbaar is, of voor de fotograaf wiens foto's zonder zijn toestemming op een website zijn geplaatst. In Nederland treedt de Stichting BREIN namens veel rechthebbenden op tegen inbreuk.

Het Openbaar Ministerie heeft de mogelijkheid om bij opzettelijke inbreuken over te gaan tot strafrechtelijke vervolging. Sommige inbreuken worden zelfs als misdrijf beschouwd. Naast een geldboete van maximaal € 90.000,- kan de rechter een gevangenisstraf opleggen van ten hoogste vier jaar.

De opsporingsdienst voor inbreuk op Auteursrechten valt onder de FIOD-ECD. Strafrechtelijke vervolging kan worden ingesteld na aangifte van de auteursrechtinbreuk. Er moet dan wel sprake zijn van bedrijfsmatige, grootschalige inbreuken waarmee een maatschappelijk belang is gemoeid. Over het algemeen worden de makers van auteursrechtelijk beschermd werk en hun rechtverkrijgenden geacht zelf via de civiele rechter hun rechten te handhaven.

Met gerechtelijke procedures gaan een hoop kosten en ergernissen gepaard. Het is daarom belangrijk om eerst een goede afweging te maken of het voor u de moeite waard is om tegen de (dreigende) inbreuk op te treden. Hieronder volgt een kort overzicht van de acties die u dan kunt ondernemen. Als u tot handhaving over wilt gaan raden wij aan om daarbij een advocaat in te schakelen.

De eerste en minst verstrekkende mogelijkheid is het sturen van een brief met daarin het verzoek om de inbreukmakende handelingen te staken en gestaakt te houden. Het kan zijn dat de kous hiermee af is en dat het dus niet nodig is om een gerechtelijke procedure te starten. Dit scheelt (beide partijen) een hoop geld. Bovendien kost het (laten sturen) van een dergelijke brief relatief weinig geld. Het kan helpen deze brief door een advocaat te laten sturen om te laten zien dat het u ernst is, maar u kunt ook zelf de waarschuwing doen uitgaan dat u anders rechtsmaatregelen overweegt. Denkt u er aan de brief wel aangetekend te versturen.

Mocht de waarschuwing of sommatie niet helpen, dan biedt de voorlopige voorziening in kort geding het snelst een remedie. Zo'n procedure heeft een voorlopig karakter; er kunnen geen definitieve vorderingen zoals een volledige schadevergoeding worden toegewezen. Met een voorlopige voorziening kunnen wel (toekomstige) inbreukmakende handelingen verboden worden. Doordat er niet heel uitvoerig op de zaak wordt ingegaan komt de rechter snel met een uitspraak, wat een voordeel is van een kort geding. In zeer spoedeisende gevallen kan dit zelfs binnen een paar dagen. De rechtbank kan een dwangsom aan de voorlopige voorziening verbinden om deze kracht bij te zetten.

Na afloop van een kort geding moet binnen een redelijke termijn een bodemprocedure worden gestart, anders komt het door de rechter opgelegde verbod te vervallen.

Voor het instellen van een kort geding is het raadzaam een advocaat in te schakelen. Aangezien de in het gelijk gestelde partij hooguit een voorschot op schadevergoeding kan krijgen en voor een eindoordeel en volledige schadevergoeding een bodemprocedure moet worden ingesteld, moet een goede afweging van kosten en resultaat worden gemaakt. Een advocaat kan u hierover adviseren.

In rechtszaken die gaan over intellectuele eigendomsrechten kan de verliezende partij tot een volledige kostenvergoeding worden veroordeeld, ook van alle kosten van de advocaat van de winnende partij. Deze kosten- en risicoafweging maakt de tegenpartij ook. Dat kan er toe leiden dat partijen tot een schikking komen.

In gevallen waarin er een zeer duidelijke inbreuk wordt gemaakt op een intellectueel eigendomsrecht is het mogelijk om een zogeheten 'ex parte' verbod te verkrijgen. Het gaat dan vooral om gevallen waarin onherstelbare schade te verwachten is. Een ex parte verbod houdt kort gezegd in dat het de inbreukmakende partij wordt verboden verder te gaan met de inbreukmakende handelingen zonder dat zij wordt gehoord voor een rechter.

Naast een verbod kan ook ex parte beslag worden gelegd ter bescherming van bewijs. Het grote voordeel van een dergelijk verbod of beslag is de snelheid waarmee het kan worden verkregen.

Vraag uw advocaat naar meer informatie over de mogelijkheden en voor- en nadelen van een ex parte procedure.

In een bodemprocedure komt de rechter tot een eindoordeel, wat betekent dat ook vorderingen van definitieve aard kunnen worden ingesteld, zoals een volledige schadevergoeding. De gemiddelde bodemprocedure in Nederland kost echter, naast een hoop energie, veel tijd en geld. Het zou zomaar twee jaar kunnen duren totdat er een eindoordeel is van de rechter. Dit komt omdat de zaak tot in groot detail behandeld wordt. Het is niet noodzakelijk om eerst een kort geding procedure te voeren voordat een bodemprocedure kan worden ingesteld. De enige manier om op te komen tegen een vonnis dat gewezen is in een bodemprocedure is door hoger beroep in te stellen bij het Hof.

Het is in alle stadia van de procedure mogelijk om tot een schikking te komen. Het is ook mogelijk om voordat een procedure is aangevangen tot een schikking te komen, wat vaak verstandiger is. Een schikking is een overeenkomst waarin partijen het geschil eigenhandig oplossen. De voorwaarden van de door partijen getroffen regeling worden in de schikkingsovereenkomst opgenomen. Beide partijen kunnen zelf bepalen hoe zij invulling geven aan een schikkingsovereenkomst. Als één van de partijen zich niet aan de schikkingsovereenkomst houdt kan er alsnog een rechter aan te pas komen.

Een volledige schadevergoeding kan alleen worden gevorderd in een bodemprocedure. Om de schade op de inbreukmaker te verhalen dient aan twee voorwaarden te zijn voldaan: er moet een causaal verband zijn tussen de inbreukmakende handeling en de ontstane schade (het één moet het ander hebben veroorzaakt) en het ontstaan van deze schade moet aan de inbreukmaker kunnen worden toegerekend (het moet hem te verwijten zijn). Anders gezegd, de inbreukmaker moet zich van het bestaan van het IE-recht bewust zijn geweest of had dat moeten zijn geweest.

Vervolgens dient de schade gespecificeerd te worden. Schade kan bijvoorbeeld bestaan uit verlies van exclusiviteit van het betreffende werk, verlies van royalty's en verlies van winst. Reputatieschade kan ook worden meegerekend. Als de geleden schade onduidelijk is, kan ook een aparte procedure gestart worden om de schade vast te stellen. Dit noemt men een schadestaatprocedure. Het is ook mogelijk om de rechter te verzoeken de schade te schatten. Een voor de hand liggend aanknopingspunt kan de door de rechthebbende gederfde winst zijn.

Naast een schadevergoeding kan de rechthebbende winstafdracht vorderen. Dit houdt in dat de inbreukmaker de door hem gemaakte winst afstaat aan de rechthebbende. Het is echter niet mogelijk om gederfde winst én winstafdracht te vorderen, dan zou de inbreukmaker namelijk dubbel betalen.

Als inbreukmakende goederen in de handel zijn gebracht kan de rechthebbende daar beslag op leggen. Ook kan beslag worden gelegd op producten die ertoe dienen om technische beveiligingen te omzeilen, op kopieën van werken en op toegangsgelden.  Daarnaast is beslag mogelijk ter bescherming van bewijsmateriaal.

Degene bij wie het beslag wordt gelegd hoeft niet degene te zijn die de inbreuk heeft gepleegd. Maar er mag geen beslag worden gelegd bij consumenten of eindafnemers als zij de inbreukmakende goederen alleen voor eigen gebruik hebben verkregen, tenzij zij zelf inbreuk op het betreffende recht hebben gemaakt. Het is dus bijvoorbeeld niet mogelijk om beslag te leggen op een illegale cd die door iemand gekocht is.

Om beslag te leggen is tussenkomst van een deurwaarder vereist.

De rechter kan de inbreukmaker bevelen de herkomst en distributiekanalen van de inbreukmakende goederen bekend te maken. De inbreukmaker dient dan deze informatie en alle daarop betrekking hebbende gegevens aan de rechthebbende te verstrekken. Dit bevel kan onder omstandigheden ook aan een derde worden gegeven.

De rechter kan bevelen dat de uitspraak op kosten van de inbreukmaker wordt gepubliceerd. Zo wordt het algemene publiek bekend met de inbreuk en wat de rechtbank daarover te zeggen heeft.

Het is mogelijk om in IE-procedures een 'volledige kostenvergoeding' te krijgen. Als 'winnende' partij kun je dan onder andere alle advocaatkosten die gemaakt zijn met betrekking tot de procedure van de 'verliezende' partij vergoed krijgen. Dit betekent dat de verliezende partij mogelijk vele duizenden euro's moet betalen aan advocaatkosten; zijn eigen kosten en die van de wederpartij. Er zijn wel indicatietarieven aan de hand waarvan de rechter zal bepalen of de gemaakte kosten redelijk zijn. Als de rechter de gevorderde kosten niet redelijk vindt kan hij de toegewezen proceskostenvergoeding matigen.